Archiwalna strona Gminy Grzmiąca - Stan środowiska przyrodniczego

Stan środowiska przyrodniczego

Największy wpływ na strukturę krajobrazową gminy ma mozaikowy rozkład utworów czwartorzędowych, które wpływają m.in. na obieg wody, tworzenie gleb i siedlisk, zróżnicowanie użytkowania ziemi.

Zanieczyszczenie powietrza

W kraju obserwuje się korzystną tendencję o zasięgu regionalnym do zmniejszania się średnich rocznych stężeń dwutlenku siarki w powietrzu atmosferycznym, mimo rozwoju ośrodków przemysłowych, co świadczy o wdrażaniu nowoczesnych technologii ograniczających emisję zanieczyszczeń atmosferycznych. Natomiast rozwój motoryzacji i nasilenie transportu drogowego prowadzi do zauważalnego wzrostu zanieczyszczenia atmosfery tlenkami azotu. Na terenie gminy Grzmiąca i w jej najbliższym sąsiedztwie nie prowadzi się badań monitoringowych jakości powietrza atmosferycznego. Chemizm powietrza atmosferycznego na tych obszarach mogą kształtować najprawdopodobniej następujące źródła:

• zanieczyszczenia transgraniczne (głównie związkami siarki)
• emisje regionalne np. ze Szczecinka i/lub Barwic oraz
• tzw. emisje niskie, odpowiedzialne za lokalne zanieczyszczenia powietrza wywołane opalaniem gospodarstw domowych.

Źródłem lokalnych zanieczyszczeń powietrza są miejscowe zakłady produkcyjne; na zdjęciu gorzelnia w Grzmiącej

Badania na najbliższych punktach pomiarowych Inspekcji Sanitarnej zlokalizowanych w Szczecinku i Połczynie Zdroju nie wykazują przekroczenia dopuszczalnych wartości średniorocznych stężeń dwutlenku siarki, tlenku azotu i pyłu.

Występowanie porostów na pniach drzew świadczy o istotnej czystości powietrza w gminie Grzmiąca

Jakość wód opadowych

Badania chemizmu opadów atmosferycznych prowadzone od 1992 r. w Stacji Geoekologicznej UAM Storkowie wskazują, że przy utrzymującej się stosunkowo niskiej mineralizacji wód opadowych i systematycznie malejących stężeniach jonów siarczanowych w wodach opadowych, zakwaszenie opadów nie ulega poprawie.W roku hydrologicznym 1999 pH obniżyło się do wartości 4,51. Ograniczana od lat osiemdziesiątych emisja dwutlenku siarki (Stan środowiska w Polsce 1998) nie daje poprawy odczynu ze względu na wyraźny wzrost w ostatnich latach udział tlenków azotu w zakwaszaniu opadów atmosferycznych. Obecność tlenków azotu w atmosferze odbija się na składzie wód opadowych, wywołując zakwaszenie i wzrost stężeń jonów azotanowych.

Chemizm wód opadowych kształtują różne źródła substancji rozpuszczonych: naturalne i sztuczne. Wysokie stężenia jonów chlorkowych oraz sodowych w opadach w Storkowie wskazują na udział aerozolu pochodzenia morskiego w opadach, a więc w znacznej mierze związki te mają charakter naturalny.

Jakość wód podziemnych

Gmina Grzmiąca jest zaopatrywana w wodę pitną prawie wyłącznie przez ujęcia wód podziemnych, dlatego istotna jest analiza jakości tych wód. Studnie najczęściej sięgają drugiego poziomu wodonośnego, wykształconego w utworach plejstoceńskich, występującego na głębokości od kilku do 100 m. Właściwości fizyczno-chemiczne wód gruntowych kształtowane są przez infiltrujące opady atmosferyczne, obecność substancji organicznej w osadach, a miejscami w wyniku przesączania zanieczyszczeń z powierzchni terenu. Dominujące utwory piaszczysto-żwirowe na obszarze gminy umożliwiają szybką infiltrację opadów atmosferycznych, co sprzyja zarówno rozcieńczaniu wód gruntowych jak i dostawie łatwo rozpuszczalnych związków ługowanych z podłoża.

Pod względem jakości wód, ujmowane wody gruntowe należą do wód obojętnych (pH wynosi od 7,1 do 7,6), słabozmineralizowanych (sucha pozostałość wynosi od 100 do 300 mgdm-3), a ich skład bakteriologiczny jest dobry. Wody czwartorzędowe na terenie gminy nadają się do picia dopiero po uzdatnianiu, charakteryzują się bowiem znacznymi, ponadnormatywnymi stężeniami żelaza i manganu (wg rozporządzenia z dn. 04.05.1999r. Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Podwyższone wartości wykazują też wskaźniki takie jak: mętność, utlenialność i barwa.

 ^{Źródło:Bank Danych Hydrogeologicznych HYDRO- Państwowy Instytut Geologiczny}

Studnie gospodarskie ujmują wody gruntowe o zwierciadle swobodnym, najczęściej na głębokości 1-5 m. Skład chemiczny tych wód z ponadnormatywnymi stężeniami azotanów, fosforanów, potasu i wapnia jest charakterystyczny dla obszarów zagospodarowanych rolniczo. W roku hydrologicznym 1999 zbadano kilka stanowisk płytkich wód gruntowych w południowej części gminy Grzmiąca. Według klasyfikacji zwykłych wód podziemnych dla potrzeb monitoringu, badane wody są wysokiej jakości (klasa Ib). Punktowo wody wykazały okresowo zwiększoną zawartość azotu amonowego przekraczającą normę przewidzianą dla wód pitnych.

We wsi Wielanowo, na obszarze zbudowanym z glin zwałowych, funkcjonuje posterunek obserwacji wód podziemnych IMGW (nr 185 w monitoringowej bazie danych MONBADA). Prowadzone obserwacje chemizmu płytkich wód gruntowych (głębokość 0,6 m p.p.t.) wykazały w ostatnich latach pogorszenie stanu jakościowego tych wód i spadek z klasy Ib (rok 1996) do klasy III (rok 1997) ze względu na przekroczenie dopuszczalnych norm przez azotany, ponadnormatywne stężenia wykazują też fosforany i potas. W latach 1998 i 1999 badane wody gruntowe w Wielanowie wykazały poprawę jakości i zostały zaklasyfikowane ponownie do klasy czystości Ib.

Generalnie na całym obszarze zaznaczają się zmiany jakości płytkich wód podziemnych na obszarach rolniczych co uwidacznia się wzrostem stężeń azotanów, azotynów, fosforanów i potasu. Punktowe źródła zanieczyszczeń na terenach zabudowanych stanowią ścieki bytowe i gospodarcze.

Jakość wód powierzchniowych

Badania stanu czystości rzek w dorzeczu Parsęty, a zarazem na obszarze gminy, prowadzone są w ramach obowiązującego programu Państwowego Monitoringu Środowiska. Badaniami jakości wód objętych jest 17 rzek, a wśród nich Parsęta, Trzebiegoszcz i Perznica. Niekorzystny stan jakości wód obserwuje się w Perznicy, a niepokojące pogarszanie się jakości wód odnotowano w ostatnich latach w Trzebiegoszczy. Rzeki te powinny należeć do I klasy czystości od źródeł do ujścia. Rzeka Trzebiegoszcz (1993) należy do II (na 11,2 km biegu) i III (na 14,8 km biegu rzeki) klasy jakości. Wody Perznicy zaliczone są do III klasy jakości ze względu na stan sanitarny, a ze względu na zawartość azotynów i związków fosforów do klasy II. Wody Parsęty zakwalifikowano do II klasy, ale po przyjęciu lewobrzeżnego dopływu - Gęsiej, jakość wód znacznie spada - do grupy wód pozaklasowych. Taka klasyfikacja wód jest głownie wynikiem skażenia bakteriologicznego wyrażanego mianem Coli, ale także wynika z dostawy do koryt rzecznych substancji organicznych i biogennych: związków fosforu, azotu ogólnego, z obszarów rolniczych. Bardzo ważnym problemem jest obecnie ograniczenie oddziaływania zanieczyszczeń obszarowych oraz punktowych źródeł zanieczyszczeń.

Wody Perznicy w dolnym biegu należą do III klasy jakości wód

Ochrona przyrody

Obszary i obiekty cenne pod względem walorów przyrodniczych chronione są prawnie na obszarze gminy Grzmiąca jako użytki ekologiczne i pomniki przyrody.

Do użytków ekologicznych zalicza się zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mające znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk. Użytki ekologiczne wpływają na zachowanie bioróżnorodności i georóżnorodności danego obszaru. Stanowią tereny lęgowe wielu gatunków ptaków, miejsca żerowania i wodopoje zwierząt i ptaków. Są zbiornikami roślin typowych dla torfowisk i bagien oraz pełnią funkcje retencji wód.

Uchwałą Rady Gminy za użytki ekologiczne na terenie gminy uznano:

• grunty Nadleśnictwa Połczyn o powierzchni 57,01 ha w obrębach Krosino, Wielanowo i Wielawino
• obszary w obrębie miejscowości Godzisław o powierzchni 4,41 ha.

Za pomniki przyrody uznano w gminie 17 obiektów, do których należą m.in.:

• dąb szypułkowy o obwodzie 400 cm i wysokości 17 m położony w miejscowości Mieszałki
• drzewa: dęby, lipy, buki i świerki na terenie starych cmentarzy ewangelickich w miejscowościach Krosino, Nosibądy, Godzisław, Mieszałki, Czechy i Grzmiąca oraz na gruntach Nadleśnictwo Połczyn i Tychowo
• drzewa rosnące w obrębie Leśnictwa Przystawy.

Zniszczona w czasie burzy zabytkowa lipa przed Urzędem Gminy w Grzmiącej

Należy również dodać ochronę gatunkową roślin. Na 15 gatunków roślin występujących w dorzeczu Parsęty, a podlegających ochronie częściowej, szczególnie licznie na obszarze gminy występuje turzyca piaskowa (Carex arenaria), która spotykana jest w okolicy Wielawina, Radomyśla, Przeradza i Iwina. Obszary te stanowią izolowane stanowiska występowania tego gatunku. Zwarty zasięg turzycy piaskowej występuje na wydmach szarych nad Bałtykiem (Żukowski, 1998). Do osobliwości florystycznych obszaru gminy należy kilka gatunków chronionych storczyków, a z pewnością relikt glacjalny - wielosił błękitny (Polemonium caeruleum), gatunek umieszczony na tzw. "czerwonych listach" roślin wymierających i zagrożonych (Jasnowska, Jasnowski 1983).

Jako formę ochrony lasów należy uznać lasy ochronne, których powierzchnia całkowita w gminie wynosi 638,24 ha. Do lasów ochronnych zaliczono:

• lasy wzdłuż rzeki Trzebiegoszcz o powierzchni 40,40 ha (Nadleśnictwo Bobolice),
• lasy wzdłuż rzeki Parsęty o powierzchni 542,74 ha (Nadleśnictwo Połczyn),
• lasy w obrębie miejscowości Nosibądy o powierzchni 55,10 ha (Nadleśnictwo Tychowo).

Poza obecnymi formami ochrony przyrody na terenie gminy planowane jest utworzenie następujących rezerwatów i obszarów chronionego krajobrazu:

• rezerwat torfowiskowy:Źródliska w Grzmiącej, wyznaczony obszar stanowi skupisko torfowisk źródliskowych kopułowych obejmujacych 15 osobnych złóż. Najciekawsze torfowisko w okolicach Lubogoszczy składa się z kopuł torfowych o deniwelacjach 3-7 m. Kopuły porośnięte są charakterystycznymi zespołami źródliskowymi, które tworzą rosnące w kępach turzyca prosowa, skrzyp błotny. Wokół obszarowych wypływów młak rośnie rzeżucha gorzka, gwiazdnica gajowa i gwiazdnica bagienna. Liczne są storczyki, a do osobliwości florystycznych należy wielosił błękitny.
• rezerwat torfowiskowy Wielawino o pow. 60 ha, koło wsi Wielawina. Obszar ten w sąsiedztwie doliny Parsęty, stanowi torfowisko źródliskowe wiszące na którym występują ciekawe zespoły turzycowiskowe i łąkowe. Przy źródliskach rośnie wiele chronionych storczyków, a także występują młaki z rzeżuchą gorzką.
• obszar chronionego krajobrazu Dolina Parsęty, obejmuje rzekę Parsętę, która we fragmentach swojego górnego biegu ma charakter rzeki górskiej lub tworzy koryto meandrujące, stanowi ważną ostoję ryb łososiowatych. Zagrożenie dla rzeki stanowił plan hydroenergetycznej zabudowy dorzecza, który przewidywał budowę najpierw 13, a potem 6 zbiorników zaporowych; obecnie plan ten porzucono. Niekorzystny wpływ na procesy korytowe i reżim rzeczny Parsęty mają prace melioracyjne oraz wycinanie lasów.

Już poza obszarem gminy, w obrębie Szczecinecko-Polanowskiego Parku Krajobrazowego, planowane jest utworzenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Źródliska Perznicy. Dolina Perznicy, która w środkowym i dolnym biegu przepływa przez gminę Grzmiąca, jest zaliczona do obszarów o wysokich wartościach przyrodniczych ze względu na stan zachowania ekosystemów naturalnych i seminaturalnych.