Archiwalna strona Gminy Grzmiąca - Wody powierzchniowe

Wody powierzchniowe

Współczesny układ sieci rzecznej w dorzeczu Parsęty wymuszony jest przez postglacjalny układ odwodnienia, który był i jest modyfikowany przez holoceńskie zmiany klimatyczne i różnokierunkową działalność człowieka. Dodatkową cechą dorzecza jest gęsta sieć dopływów (w tym sieć rowów melioracyjnych i drenów) oraz liczne cieki okresowe w strefie wododziałowej.

Fragment mapy sieci hydrograficznej dorzecza Parsęty z zaznaczeniem lokalizacji gminy Grzmiąca _{(Źródło: Podział Hydrograficzny Polski (1983))}

Obszar gminy znajduje się w dorzeczu Parsęty, które należy bezpośrednio do zlewiska Morza Bałtyckiego. Do Parsęty, stanowiącej południowo-zachodnią granicę gminy, wody odprowadzają następujące rzeki: Perznica, Radusza, Trzebiegoszcz, Łozica płynące z północnego-wschodu i wschodu gminy oraz Kłuda w południowej części gminy.

Charakterystyczną cechą krajobrazu gminy jest nieomal całkowity brak jezior. Dwa większe jeziora - Baczyno i Baczynko to sztuczne zbiorniki zaporowe utworzone w zlewni rzeki Łozicy w celach melioracyjnych, przed II wojną światową. Powierzchnia zbiornika Baczyno wynosi 28,0 ha, a zbiornika Baczynko 19,5 ha.

Reżim rzeczny

Gmina Grzmiąca leży na obszarze, który wg Dynowskiej (1991) charakteryzuje się typem bardzo powolnego krążenia wody, wynikającym m.in. z przepuszczalności luźnych osadów glacjalnych i fluwioglacjalnych, dość dużego i regularnego zasilania opadami atmosferycznymi w ciągu roku o wysokości około 650 mm, wysokiej retencji powierzchniowej, dużych zasobów wód podziemnych i przewagi odpływu podziemnego nad powierzchniowym.

Ustrój hydrologiczny rzek gminy charakteryzuje się zasilaniem gruntowo - deszczowo - śnieżnym z występowaniem wezbrań w miesiącach wiosennych i możliwością wzrostu odpływu w miesiącach letnich (Dynowska 1971, 1991). Wyrównane przepływy dobowe rzek w cyklu rocznym są rezultatem równomiernego zasilania opadowego w ciągu roku, nietrwałości pokrywy śnieżnej, dużym udziałem zasilania podziemnego oraz znacznej retencji związanej m.in. z występowaniem zagłębień bezodpływowych (Dynowska 1971, 1976). Choiński (1988, 1998) do wyróżniających się cech zlewni Parsęty zalicza małą zmienność odpływu w ciągu roku, jak i w wieloleciu oraz występowanie wysokich przepływów minimalnych przy niskich przepływach maksymalnych. Należy uwzględnić zmiany reżimu odpływu rzek następujące wskutek działalności człowieka, a głównie w efekcie prowadzonych prac melioracyjnych.

Gmina Grzmiąca leży w strefie stosunkowo wysokich wartości odpływu jednostkowego (8-10 dm3s-1km-2), ze stabilnym i wysokim udziałem odpływu podziemnego, który szacowany jest na 60 - 75% (Atlas hydrologiczny Polski 1987, Dynowska 1971, Gutry-Korycka 1978, Mazurek 2000). Minimalne odpływy jednostkowe osiągają wysokie wartości rzędu 3-5 dm3s-1km-2(Choiński 1988). W zlewni górnej Parsęty (profil Stary Chwalim IMGW, położony na granicy gminy) w wieloleciu 1951 - 1975 przy niższej sumie opadów i mniejszym deficycie, wielkość odpływu była zbliżona do wartości notowanej w niżej położonych częściach całego dorzecza Parsęty. Podobne tendencje przedstawiają wyniki obserwacji prowadzonych w profilu wodowskazowym Storkowo (na 13 km biegu Parsęty od źródeł) w Stacji Geoekologicznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (codzienne obserwacje prowadzone są od 1987 r.).

Tabela przedstawia średnie roczne i półroczne wartości wskaźników hydrologicznych dla zlewni Parsęty profil w Starym Chwalimiu, lata 1951-1975 (Balicki, Butrymowicz, Friedrich 1981)

Wykorzystanie zasobów wodnych

Duży obszar gminy jest zmeliorowany. Szczególnie silnie rozbudowany system melioracji obejmuje łąki i pastwiska położone w ujściowym odcinku rzeki Perznicy na południe od Grzmiącej. Wpływ człowieka na obieg wody w dorzeczu Parsęty zaznacza się poprzez prace regulacyjne w korytach rzek i melioracyjne w zlewniach rzecznych. Wprowadzenie urządzeń i budowli hydrotechnicznych przyczyniło się w wielu przypadkach do zasadniczych zmian korytowych procesów erozyjnych oraz sedymentacyjnych. Poniemieckie prace melioracyjne na obszarze całego dorzecza Parsęty zostały zaniedbane w okresie powojennym. Remont jazu na Parsęcie W ostatnich latach prace regulacyjne przeprowadzono w dolnym odcinku koryta Perznicy w ok. Grzmiącej oraz przy przebudowie jazu na Parsęcie w miejscowości Storkowo-Młyn. 

Remont jazu na stawie młyńskim na Parsęcie w Storkowie-Młyn.

Niewielkimi zakładami przemysłowymi, których lokalizacja ściśle związana jest z Parsętą sądwie elektrownie, znajdujące się w koloniach Pustkowie k. Radomyśla i Storkowo Młyn.

Literatura

• Atlas zasobów, walorów i zagrożeń Środowiska geograficznego Polski, 1994: PAN IGiPZ, Warszawa.
• Augustowski, B., 1977: Pomorze. Warszawa.
• Borowiec, S., 1998: Wybrane problemy pokryw glebowych dorzecza Parsęty. W: Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), s. 21-29.
• Choiński, A., 1988: Zróżnicowanie i uwarunkowania zmienności przepływów rzek polskich. Wyd. Nauk. UAM. Poznań.
• Choiński, A., 1998: Warunki obiegu wody w dorzeczu Parsęty. W: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), ss. 36-51.
• Cyberski, J., 1984: Zasoby wodne zlewni rzecznych. W: Pobrzeże Pomorskie, B. Augustowski (red.). Wyd. PAN, Wrocław - Warszawa - Kraków - ŁódĽ.
• Dynowska, I., 1971: Typy reżimów rzecznych w Polsce. Zesz. Nauk. UJ, Prace Geogr., z. 28, Prace Instytutu Geogr., z. 50. Kraków.
• Erdmann, R., 1998: Koncepcja przyrodniczych obszarów chronionych w zlewni Parsęty. W: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych, 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), ss.155-167.
• Galon, R., 1972: Geomorfologia Polski T. 2. PWN. Warszawa.
• Galon, R., Roszko, L., 1967: Zasięgi zlodowaceń skandynawskich i ich stadiów recesyjnych na obszarze Polski. W: Czwartorzęd Polski, R. Galon, J. Dylik (red.). Warszawa.
• Janecki, B., Kaminski, J., 1998: Monitoring jakości wód powierzchniowych w zlewni rzeki Parsety. W: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), ss. 176-183.
• Jasnowska, J., Jasnowska, M., 1983: Przyroda Polska. Pojezierze Zachodniopomorskie. Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Jasnowska, J., Markowski, S., 1998: Torfowiska dorzecza Parsęty. W: Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), s. 73-94.
• Kaczmarek, U., 2000: Problemy wielofunkcyjnego rozwoju wsi województwa zachodniopomorskiego. W: Procesy społeczno-gospodarcze w Polsce w końcu XX wieku. J.J. Parysek i H. Rogacki (Red.), Bogucki Wyd. Naukowe S.C., Poznań, s. 199-207.
• Karczewski, A., 1985: Spatial arrangement of morainic plateau levels of the northern sloping surface in Pomerania as a result of varying deglaciation. Quaestiones Geographicae, Spec. Iss. 1: 99-107.
• Karczewski, A., 1989: Morfogeneza strefy marginalnej fazy pomorskiej na obszarze lobu Parsęty w vistulianie (Pomorze Środkowe). UAM, Poznań, Geografia, 44.
• Kondracki, J., 1978: Geografia fizyczna Polski. PWN. Warszawa.
• Kondracki J., 1988: Geografia regionalna Polski. Warszawa, PWN, ss. 440.
• Kondracki, J., 1994: Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. PWN. Warszawa.
• Kostrzewski, A., 1994 (red.): Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa Storkowo. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa.
• Kostrzewski, A., 1996: Znaczenie programu Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego dla rejestracji przemian i zachowania struktury krajobrazowej Polski. W: Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego, Monitoring geoekosystemów górskich, R. Soja, P. Prokop (red.). Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa.
• Kostrzewski, A., 1997: Opracowanie koncepcji i zasad georóżnorodności: definicja, zadania i cele georóżnorodności. W: Opracowanie systemu ochrony georóżnorodności w Polsce. Archiwum Państwowego Instytutu Geologicznego. Warszawa. MS.
• Maksiak, S., Mróz, W.J., 1978: Czwartorzęd środkowej części Pojezierza Pomorskiego. Biul. Inst. Geol., 300: 97-152.
• Mapa geologiczna Polski, A-Mapa utworów powierzchniowych Polski, arkusze: Szczecinek, Świdwin, Koszalin, Kołobrzeg, 1:200000. Instytut Geologiczny, Wyd. Geol., Warszawa, 1975.
• Mapa geologiczna Polski, A-Mapa utworów powierzchniowych Polski, arkusz Szczecinek, Mapa podstawowa 1:50000. Instytut Geologiczny, Wyd. Geol., Warszawa, 1974.
• Marcinek, J., 1998: Badania gleboznawcze nad zróżnicowaniem pokrywy glebowej w obrębie powierzchni testowej Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego w Storkowie. W: Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Funkcjonowanie i tendencje rozwoju geoekosystemów Polski, A.Kostrzewski (red.), s. 31-50.
• Marcinek, J., 1998: Zróżnicowanie gleb w zlewni Parsęty w aspekcie erozji powierzchniowej. W: Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), s. 167-175.
• Ostrowski, K., 1984: Gleby. W: Pobrzeże Pomorskie, B.Augustowski (red.), s. 151-166.
• PIOŚ, 1999: Stan czystości rzek, jezior i Bałtyku. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa.
• Piotrowska, I., 1998: Struktura użytkowania ziemi w dorzeczu Parsęty. W: Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), s. 124-130.
• Podział hydrograficzny Polski. 1983: Mapa 1:200000. IMiGW, Warszawa.
• Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 1997-1998, 1999: WIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Szczecin.
• Stryjakiewicz, T., 1994: Osadnictwo, ludność i pozarolnicza działalność gospodarcza na obszarze zlewni górnej Parsęty. W: ZMŚP, Stacja Bazowa Storkowo. A.Kostrzewski (red.), Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, s. 119-146.
• Szpikowski, J., Michalska, G., Kruszyk, R., 1998: Raport Stacji Bazowej Zintegrowanego Środowiska Przyrodniczego Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Storkowie za lata hydrologiczne 1994-1997. W: A.Kostrzewski (Red.) Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stan geoekosystemów Polski w latach 1994-1997. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, s. 23-76.
• Szulc, H., 1988: Morfogenetyczne typy osiedli wiejskich na Pomorzu Zachodnim. Prace Geograficzne IGiPZ PAN nr 149.
• Urząd Gminy w Grzmiącej, 2000: Strategia Rozwoju Gminy Grzmiąca.Grzmiąca.
• Witek, T., 1979 (red.): Mapa glebowo-rolnicza; województwo koszalińskie.IUNG, Puławy.
• Witek, T., 1981 (red.): Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski wg gmin. IUNiG, Puławy.
• Witek, T., Koter, M., 1994: Bonitacja i zagospodarowanie gleb. W: Atlas środowiska geograficznego Polski, S. Kozłowski (red.), Dział VI, tablica 36, 37.
• Zwoliński Zb., 1987: Stan badań rzek Przymorza w aspekcie geomorfologii fluwialnej. Koszal. Stud. i Mater. 3/4(53): 125-150.
• Zwoliński, Zb., 1989: Geomorficzne dostosowywanie się koryta Parsęty do aktualnego reżimu rzecznego. Dokum. Geogr., 3/4: 1-144.
• Żukowski, W., 1988: Rys szaty roślinnej dorzecza Parsęty. W: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych 1. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, A.Kostrzewski (red.), ss. 52-63.